Defne ağacı/Bernini/Pizan/Ovidius/Melih Cevdet Anday
Bugünkü ağacımız, Gian Lorenzo Bernini'nin "Apollo ve Daphne" isimli heykelini gördüğünüz, mitolojide önemli bir yer kaplayan defne ağacı.
Defne ağacı, baharda beyaz çiçekler açan, yaprakları hep yeşil kalan ve güzel kokusu nedeniyle bazı yemeklerde kullanılan bir ağaçtır. Dünyanın en büyük defne yaprağı üreticisi Türkiye’dir.
İlkçağ'da Apollon'a adanmış olan defneden yapılan taç Antik Roma'da zaferin simgesi olarak komutanlara ve imparatorlara takılırdı. Ayrıca Apollon'un şairlerin ve müzisyenlerin koruyucusu olması nedeniyle sanatçılara da sunulurdu. Bu nedenle Sezar ve Dante, her zaman başlarında bir defne tacı ile resmedilmişlerdir.
Defne ağacının önemi mitolojik öyküsünden gelmektedir. Öykünün geçtiği yerin Antakya'nın Harbiye ilçesi olduğu kabul edilir. Aşağıdaki linklerde okuyabileceğiniz "Güzeller güzeli bir Nympha: Defne" ve "Anadolu kültüründe defne ağacı" başlıklı yazılarda ayrıntılı bilgiler bulabilirsiniz. Özellikle antik çağın mitolojisi ile, Ege efelerinin inisiyasyon ve ritüellerinde defnenin kullanımının benzerliği ilginizi çekebilir.
Apollon, ilk görüşte aşık olduğu Daphne'yi kovalamaya başlayınca, ondan kaçamayacağını anlayan Daphne tanrılara yalvarmış ve o sırada bir Defne ağacına dönüşmüştür.
Ovidius'un "Dönüşümler" eserinde 545 - 567. mısralar anlatır Daphne'nin ağaca dönüşmesini:
"Ey baba, kurtar beni, ey yeryüzü, varsa senin gibi
Tanrılık gücü ırmaklarının da. Dönüştür beni,
Kaldır güzelliğimi, kurtar beni. Bir gevşeme
Başlamış elinde kolunda yavaştan, yakarınca,
İncecik kabuklar örtmüş yumuşacık göğsünü.
Saçları toprağa dönüşmüş, kolları dallara.
Birer kök olmuş çevik ayakları toprakta Sımsıkı, başı ağaç doruğu, alımlılığı kalmış bir,
Seviyor Phoebus onu gene, sarmış sağ kolunu
Kütüğe, bir yürek vuruşu sezdi kabukta, Kucakladı dalları canlıymış gibi kollarıyla,
Öptü bir süre kütüğü, ağaç duymadı öpücükleri.
Bağırdı yürekten tanrı: Karım olmadın, adımla
Anılan bir ağaç oldun artık. Seninle süslenecek
Saçlarımız, sadağımız, kavalımız...
Sen süsleyeceksin Latium yiğitlerini giderken
Sevinçli bir sesle türküler söyleyerekten Triumph'un şenlik alayları dizi dizi Capitol'a.
Augustus konaklarının kapılarında güvenle
Duracaksın, koruyacaksın meşeden tolgayı ortada,
Başım durdukça duracaksın sen de yeşil yeşil.
Bitirmiş sözü Paean, eğmiş ağaç dallarını
Bir baş gibi sallamış doruğunu, açıkça."
Konu defne olunca, fırsattan istifade paylaşmam gereken bir şiir var.
Doğrudan Defne'yi anlatmamakla birlikte, özgürlüğün olmadığı bir sömürü düzeninin sonunda yıkılmaya mahkum olacağını felsefe üzerinden anlatan bu şiirin adı "Defne Ormanı".
"Şiir felsefeye bitişir" diyen Melih Cevdet Anday'ın "Defne Ormanı" isimli bu felsefeye bitişik şiiri, ‘’Türk toplumundaki felsefe eksikliğini Türk şiiri gidermiştir." sözüne de bir gönderme sayılabilir.
Defne Ormanı
"Köle sahipleri ekmek kaygusu çekmedikleri
için felsefe yapıyorlardı, çünkü
Ekmeklerini köleler veriyordu onlara;
Köleler ekmek kaygusu çekmedikleri için
Felsefe yapmıyorlardı, çünkü ekmeklerini
Köle sahipleri veriyordu onlara.
Ve yıkıldı gitti Likya.
Köleler felsefe kaygusu çekmedikleri
İçin ekmek yapıyorlardı, çünkü
Felsefelerini köle sahipleri veriyordu onlara;
Felsefe sahipleri köle kaygusu çekmedikleri
İçin ekmek yapmıyorlardı, çünkü kölelerini
Felsefe veriyordu onlara.
Ve yıkıldı gitti Likya.
Felsefenin ekmeği yoktu, ekmeğin
Felsefesi. Ve sahipsiz felsefenin
Ekmeğini, sahipsiz ekmeğin felsefesi yedi.
Ekmeğin sahipsiz felsefesini
Felsefenin sahipsiz ekmeği.
Ve yıkıldı gitti Likya.
Hala yeşil bir defne ormanı altında."
Bonus: Hollandalı progresif rock grubu Kayak'ın 1979 yılındaki Phantom of the Night albümünden, sözlerini Apollo ve Daphne'nin mitolojik öyküsünden alan "Daphne/Laurel tree" şarkısı.
Yorumlar
Yorum Gönder