Aeneas 34/Onikinci Kitap/Hollar/Turnus/Juturna/Janus/Blondel/Frans Wouters/Cortona/Luca Giordano/Giacomo del Po/Milani/Simon Gerard/Johann Baptist Christoph/Steve Reeves

 

Wenceslaus Hollar'ın (1607–1677) "Turnus before Latinus"isimli tablosunda görüldüğü gibi onikinci  ve son kitap Turnus'un gidip Kral Latinus'u diklenmesi ile başlar.

1-17.mısralar
"Görünce Tunus çöktüğünü Latinlerin, savaş yazgısının 
Tersine döndüğünü, geri teptiğini verdiği sözün,
Kendisine çevrildiğini tüm gözlerin düşmanca korkutmaya, 
Kabardı öfkesi. Böyledir Kartaca ovalarında dolaşan 
Göğsünden vurulmuş, derin yarası sızlayan bir arslan da 
Titretir yelesini, saldırmak için avcıya çevirir 
Güçlü boynunu, kırar temreni, kükrer, kanlar 
Boşalır ağzından. Böyleydi Turnus'un kabaran 
Kızışan öfkesi de. Şunları söyledi krala Derin bir kızgınlıkla, uluorta: 
'Durmak yok Turnus'a, gereksiz ödlek Troyalıların 
Sözlerinden dönmelerini beklemek, boş umuda kapılmak.
Sen kutsal baba, düzenli antlaşmayı, düşüneyim,
Ben, ya kolumun gücü ile gönderirim Asya kaçağı 
Frigyalıyı Tartarus'a gözleri önünde Latinlerin, 
Kurtulurum suçtan, kınamalarından halk içinde,ya da 
Kocası olur Lavinia'nın bu savaşta kazanan.' "

Latinus:
"Neden Turnus yaşarken sağlanmaz barış Troyalılarla, 
Son verilmez savaşa, beklenir onun ölümü."
Karısı Amata da:
"Soyumuzun direği yakarırım savaşma Teucerlerle, çekil."
derler ama Turnus daha da hiddetlenir.
Turnus'u ikna etmek mümkün olmaz. 

 

Bu arada Juno yeni bir oyun planlar ve resimde görülen Jüpiter'in sevgilisi ve  Turnus'un kız kardeşi Juturna'ya seslenir 143-146. mısralarda: 

"Ey nympha,  ırmakların süsü, gönlümüzün kıvancı, 
Bilirsin en güzelisin yeryüzünde tüm Latin  kızlarının 
Jüpiter'in yatağından geçen, içlerinde bir sensin 
Severek uğraştığım bir yer edindirmeye gökte."

152-160. mısralarda da Turnus'u kurtarma görevini ona verir.

" 'İyilik istersen kardeşine başla gecikmeden göreve,
Gider sıkıntımız, bakarsın güler yüzümüze yazgı.'
Döküldü gözyaşlarıyla Iuturna'nın güçlükle konuşurken 
Kraliçe. Üç dört  kez vurdu yavaşça güzel göğsüne:
Dedi ki Juno: "Günü değil gözyaşı dökmenin,
Koş, kurtar ölümden gücün yeterse kardeşini,
Ya kızıştır savaşı, ya da bozuver antlaşmayı,
Överim ataklığını.'  Sonra bırakıp gitti onu Acılar, kaygılar, duraksamalar,  şaşkınlıklar içinde."

 

Juturna, Jüpiter'in aşık olup,  ölümsüzlük verdiği  bir  su perisidir.  Şifalı su kaynaklarının  tanrıçası olmuştur. Destanda Virgil onu Turnus'un kardeşi yapmıştır. 

 

Heykeli ve resmi görülen Juturna'nın kocası Janus,  geçmiş ve geleceğe  bakan iki taraflı yüzüyle Ocak ayına (January)  adını vermiştir. Tanrıça Juno'nun da Haziran (June) ayına isim verdiğini bir kez daha hatırlatayım.

Barış antlaşmanın yapılmasına rağmen Juturna, allem edip kallem edip savaşçıları galeyana getirir ve Latinler Truvalılara saldırır. Bu sırada Aeneas yaralanır. Bunu fırsat bilen Turnus bütün gücüyle saldırır.

 

Napoli'de bulunan bir freskteki "Aneas bacağındaki yara ile görülürken 383-389. mısralarda anlatılır bu olay: 

"Ölüm saçarken ovaya üstünlük sağlayan Turnus 
Getirdiler adım başı uzun kargısına dayanan 
Kana bulanmış Aeneas'ı kışlaya, karşılıklı yardımla 
Mnestheus,  gönülden Achate, bir de Ascanius.
Aeneas öfkeli, uğraşır çıkarmaya saplanan, kırılmış 
Oku, yardım ister kılıçla genişletmeye yarayı 
Yol açmak için etine gömülmüş temrene, Yeniden savaş alanına dönmeye, vuruşmaya."

 

Merry-Joseph Blondel'in 19.yüzyıldan kalma "Venus Healing Eneas" resminde görüldüğü gibi 411-424. mısralarda Venüs'ün oğlunu tedavi etmesi anlatılır:

"Sarsıldı  oğlunun derin acılarıyla Venus, topladı 
Girit'in İda dağından geyikotu, bir ana duygusuyla,
İnce tüylü, bol yapraklı,erguvan çiçekli 
Bitkiyi. Bilirdi gövdelerini uçan oklar saplanan 
Yaban keçileri de bu otu. Büründü koyu bulutlara 
Venüs, getirdi, yıkayıp kaynattı arınmış suyla 
Bir kapta otu, büyüsel etkilerle, tanrısal kokularla 
Kardı, sağlık koruyan bir melhemle, yıkadı yarayı,
Yaşlı İapis'in bilmediği bir suyla, arındırdı, Sürünce bu büyülü gereci  kesildi birdenbire 
Gövdenin tüm ağrıları, bu karışımla, sağaldı 
Dindi derin yaralardan boşalan kanlar da. Sonra düştü gövdeye saplanan Ok el sürmeden 
Geldi gövdenin  eski gücü, düzeldi sağlığı."

Aeneas'ın savaşa geri döner ve  azgın ırmaklar gibi saldırır. Venüs'ün önerisiyle şehri kuşatır. Bu arada kraliçe Amata intihar eder. Juturna Turnus'u kaçırmıştır ama Turnus daha fazla dayanamaz ve savaş alanına döner, teke tek savaşacağını söyleyip dikilir Aeneas'ın karşısına. Kargılar, kılıçlar çekilir.

 

Aeneas ve Turnus savaşırlarken 
Flaman ressam Frans Wouters'ın (1612–1659) "Jupiter and Juno" tablosundaki gibi Jüpiter Juno'ya ne düşündüğünü sorar. Juno artık Aeneas'ın galibiyetini kabul etmiş, yazgıyı değiştiremeyeceğini anlamıştır. 819-828.mısralarda Jupiter'den söz vermesini  ister. 

"Ancak Bir dileğim var senden yazgıda bulunmayan,
Latinlerin mutluluğu, yurttaşlarımın geleceği, ünü konusunda,
Mutlu bir evlilikle sağlanınca barış, uzlaşma 
İki toplumun isteğinie, düşüncesine göre düzelince 
Durum, kalsın Latinlerin adı, değişmesin töre 
Teucerler denmesin onlara, Troyalılar denmesin,
Eski giyim kuşamları, dilleri kalsın, korunsun 
Dursun Latium, sürsün Alba krallarının egemenliği,
Gelişsin, yayılsın İtalya erdemiyle gücü Roma'nın,
Kendi  öldü, bırak ölsün adı da Troya'nın."

Juno çekilince, Jupiter Furiayı gönderip kötü haberi Juturna'ya verir. Artık Turnus korumasız kalmıştır. Aeneas fırlatır kargısını Turnus'a. 919-927 mısralarda bu anlatılır.

"O duraksarken fırlattı başı çevresinde döndürdüğü
Kargıyı vargücüyle, en uygun durumu kollayan,
Aeneas uzaktan, bir mancınıkla hisara fırlatılan taştan,
Yıldırım'dan bile duyulmamıştır böyle gürültü, gümbürtü 
Uçar ürkünç ölümü taşıyan koyu kasırga Gibi kargı, deldi geçerek zırhın kıyısından Yedi kat gönden kalkanın alt bölümünü, Gömüldü tıslayarak uyluğuna, yıkıldı dizüstü yere 
Bükülerek, o kocaman gövdeli Turnus."

Turnus, kendisini öldürmesini isterken Aeneas'tan o düşünceli, durgun biraz da yumuşamış gibiydi ama..

939-952. mısralarla tüm destan sona erer.

"Duruyordu kımıldamadan, pusatlarla donanmış Aeneas,
Tarıyor gözleriyle çevresini, yumuşar gibiydi, durgundu 
Sağ eli de, duraksamış. Birden gördü omuzunda 
Mutsuz kayışı. Pallas'ın kuşağında parlayan düğmeleri.
Turnus vurmuştu onu, ırgarlamış, takınmış acımasızca 
Tüm takılarını. Derin bir acıya kapıldı görünce 
Onları Aeneas,  öcün yalımlarıyla tutuştu, Korkunç bir öfkeyle  dedi ki: 'Ey Turnus, var mı 
Elimden kurtuluş, takındın oğlumdan ırgarladığın takıları?
Seni, Pallas gönderiyor ölüme bu yarayla, Pallas. 
Kanınla veriyorsun karşılığını şimdi sen de suçunun.'
Bunları söyleyerek, taşkın bir öfkeyle sapladı kılıcı 
Düşmanın göğsüne, çöktü tüm gövdeye ölüm soğuğu,
Gitti bir iniltiyle  karanlıklar ülkesine yaşam."

 

Aeneas'ın Turnus'u öldürme sahnesi pek çok ressam tarafından işlenmiştir. Bunlardan bazılarını sunuyorum:

1- Pietro da Cortona (1596 -1669)
"The Death of Turnus"  
2- Luca Giordano (1634-1705) "Aeneas Defeats Turnus"
3-Giacomo del Po (1652-1726) "The Fight between Aeneas and King Turnus"
4- Aureliano Milani (1675-1749)
"The Combat between Aeneas and Turnus" 
5- Simon Gerard (1770-1837) "Aeneas, son of Venus and the King of Troy Killing Turnus"

 

Johann Baptist Christoph'un (1735-1800) henüz You tube'a düşmemiş "Aeneas ve Turnus" isimli bir balesi mevcuttur.

 

Aeneas  rolünde Steve Reeves'in oynadığı 1962 yapımı "Avengers / The legend of Aeneas" isimli filmin linki ile Aeneas destanını bitiriyoruz ama önümüzdeki hafta sonu da beraberiz. Son iki yazımda,  fazla bilinmeyen ve Virgil'in ölümünden sonra eklenen 13. Kitap ve "Take-home message" bölümü olacak. 

https://youtu.be/dkVscfXq0s8