Aeneas 19/ 4.Kitap/Sur/Kartaca/Dido/Nicolas Verkolye/Turner/Fatih Sultan Mehmet/Tiepolo/Manetti/Goltzius/Christopher Marlowe/Özdemir Nutku/İİBF/Joseph Haydn
Üçüncü kitabın sonuna kadar olan kısmı, flashback ile Aeneas anlatmıştı. Dördüncü kitapla birlikte, bundan sonrasını üçüncü ağızdan dinliyoruz.
Hollanda'lı ressam Nicolas Verkolye'nin (1673–1746) "Dido and Aeneas" isimli tablosunda gördüğünüz gibi, Cycloplardan kaçarak yelken açan Troyalılar'ın gemileri Tanrıça Juno tarafından çıkarılan fırtına ile Kartaca (Tunus) kıyılarına sürüklenir. Sur'dan kaçan Prenses Dido'nun Byrsa adıyla kurduğu kentte karaya çıkarlar ve 4.Kitap başlar.
Haritadan göreceğiniz gibi Lübnan sınırlarındaki Sur kenti ile Tunus'taki Kartaca arasında yaklaşık 4 bin kilometre var.
Kartaca'yı, Sur’lu (Tyros) Fenikelilerin MÖ 9. yy. da muhtemelen deniz yoluyla gelerek kurdukları kabul edilir.
Fenike dilinde Kartaca Kart-Hadaşt yani “yeni kent” anlamına geliyordu. Romalılar Kartaca ’ya, Phoenikes’ten türettikleri; Poeni derlerdi. 150 yıl süren ve Kartaca'nın sonunu getiren "Pön Savaşları" kelimesi de buradan türemiştir. Phoenikes kelimesi ise, Yunanca'da "mor rengin vatanı " anlamına gelen kelimeden türemişdir denir. Mezopotamya halkları da onlara mor anlamına gelen "Kenan" diyorlarmış. Çünkü Fenike'lilerin mor kumaşları çok meşhur ve değerliymiş.
Tarih boyunca asalet sembolü olarak kullanılan mor renk hiç bir ülkenin bayrağında yer almaz!
Dido, Yunan ve Roma kaynaklarına göre, Kartaca'yı kuran ilk kraliçedir. Bazı kaynaklarda Elissa olarak da geçer.
Dido, Sur şehrinden kocası Sichaeus'un, kardeşi tarafından öldürülmesi üzerine ayrılmış ve buraya gelmiştir.
İngiliz Romantik ressam William Turner'ın (1775-1851) 1815 tarihli "Dido building Carthage" veya "The Rise of the Carthaginian Empire" isimli tablosundaki gibi Dido Kartaca'yı inşa etmek için, bu bölgenin yerli kralı Iarbas'tan bir öküz derisinin kaplayabileceği kadar toprak istemiş ve deriyi çok ince; ip gibi keserek şehri çevirecek 37 km uzunlukta uzunlukta bir şerit elde etmiştir. (Boğaza Rumeli hisarını yapan Fatih Sultan Mehmet'in Dido'dan esinlenerek Bizans'tan bir sığır derisi kadar toprak isteyip, aynı yöntemle burayı Rumeli hisarını yapacak kadar geniş bir alana döndürdüğü anlatılır. )
Matematikte belli bir çevre uzunluğundan maksimum alanı elde etmeyi amaçlayan “İsoperimetrik Problem”in adı “Dido Problemi” olarak anılmaktadır.
Aeneas'a aşık olan Dido'nun tasviri bulunan 10 Tunus dinarını görüyorsunuz. Daha önce Kral Yarbas'ı red eden Dido, ölen kocası Sichaeus için hala yas tutmaktadır. Tanrıça Juno'nun oyunu ve Cupid'in (Eros) okuyla Aeneas'a aşık olan kraliçe, kardeşi Anna'ya 20-30. mısralarda dert yanmaktadır:
Anna, söylemem gerek sana, mutsuz kocam
Sichaeus'un ölümünden sonra, kardeşimin kan döküşünden
Bu yana, bir yiğittir gönlümü çelen, beni bağlayan
Seziyorum, eski sevginin içimde yalımlanan sıcaklığını
Dönersem doğruluktan, erdemden yerin dibine gireyim
Yıldırımıyla çarpılayım yüce tanrı'nın, karanlığa batayım,
Yeraltında kalayım, yiteyim, yıpranayım, yıkılayım
Töreyi dinlemezsem, utanmazlık edersem, aykırı gidersem
Tinsel kurallara uyumazsam, baştan çıkarsam, saparsam,
Tutsak olayım, tamuya düşeyim, yanayım, yakılayım! "
Islattı dökülen gözyaşları göğsünü, bunları söylerken.
Tanrıça Juno'nun oyunları bitmez, şehirde büyük bir dedikodu başlatır. Dido'nun Aeneas'ı yatağına aldığını yayar ortalığa. (Resim:Rutilio di Lorenzo Manetti (1571-1639)" Dido and Aeneas")
190-195.mısralarda Juno'nun yaydığı söylenti ortaya çıkar.
"Karıştırdı Yalanla gerçeği yaydı şunları ortalığa
Gelmiş Kartaca'ya Troya soyundan Aeneas,
Almış yatağına yakışıklı delikanlıyı güzel Dido
Şimdi, sıcacık yataklarında birbirleriyle sarmaş dolaş
Unutmuşlar ülkelerini, uzun kışı geçirmenin tadında,
Uğursuz tanrıça, bu söylentiyi yayıyordu ortalığa."
Kral Iarbas, bu söylentiyi duyunca Jupiter'e yakarmaya başlar. Duruma el koyan Jupiter, Hendrick Goltzius'un tablosunda görülen Merkür'ü çağırır ve Aeneas'a gidip görevini hatırlatmasını söyler.
Paylaştığım heykel ve resimlerde görülen Merkür/Hermes,
238-246 mısralarda tanıtılır:
"... Merkür uydu buyruklarına yüce babanın,
Altın kanatlı ayakkabıların takındı, bunlardı boşlukta
Durmasını, denizlerde, karalarda yeller gibi gitmesini
Sağlayan, uçuran, hızla yürüten, ulaştıran ereğine.
Almış eline solgun tinleri tamudan kurtaran,
Kimileri tamu dibine gönderen, uyku veren,
Ölümle kapanan gözleri açan kutsal değneği
O değnekle yönlendirir yelleri, geçer karanlık
Bulutlardan..."
İngiliz oyun yazarı Christopher Marlowe'un (1564-1593) Aeneas destanından esinlenerek yazdığı "Kartaca kraliçesi Dido" isimli tragedyasını Özdemir Nutku çevirmiş, İş Bankası yayınları, "Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi" arasında basılmıştır. Bu tragedyada Hermes/Merkür Aeneas'a şöyle seslenir:
"Kuzen niye kentler kurmak için kaldın burada?
Kraliçenin krallığını güzelleştirmek için mi bütün bunlar?
Bakıyorum da İtalya'yı kafandan silmiş görünüyorsun!
Kendi işini unutmakta üstüne yok doğrusu,
Niye böyle oğlunun geleceğine ihanet ediyorsun?
Göğün en yüksek katından tanrılar tanrısı yolladı beni,
Şu öfkeli mesajı gönderdi duyurmak için kulaklarına;
Budala, nasıl bir krallık kuracağını sanıyorsun orada?
Hangi akla hizmetle düşler kurarsın Libya kıyılarında?
Şan şeref seni terk etmiş olsa da
Ve bu tür girişimleri övmekten hoşlanmasan bile,
Hatırla Ascanius'a ilişkin kehaneti,
Genç İulus'un bin yıldan fazla hüküm süreceğini."
Merkür'ün, "Ölümle kapanan gözleri açan kutsal değneği"ne "Cadeceus" (Kadüse) adı verilir, ölümsüzlüğü simgeler.
Merkür yani Hermes'in tanrılar arasında haber taşıma, ölülere yeraltı yolculuklarında rehberlik yapma, çatışan taraflar arasında uzlaşma sağlama gibi görevleri vardır.
Özgürce ve süratle hareket yeteneği ile zihnimizin içsel ve dışsal yolculuklarını hatırlatır. Güneş'e en yakın gezegene Merkür adının verilmiş olması aynı zamanda yolculuk tanrısı olması ve Güneş’in etrafını 88 gün gibi kısa bir zamanda dönmesi olabilir. Buna karşılık sembolü kaplumbağadır.
Sanıyorum Merkür isminin Latincede tüccar anlamına gelen "Merx" kelimesinden köken alması ve Merkür'ün ticaret tanrısı da olmasından dolayı asası, Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari İlimler Fakültesi arması yapılmış.
Merkür/Hermes hakkında detaylı bilgi için veren ilginç bir yazı paylaştım:
https://tr.eferrit.com/hermes-
Joseph Haydn'ın 43 nolu senfonisi "Merkür" ismiyle anılır. Viyana Oda Orkestrasının sunumu aşağıdaki linkten izlenebilir.
https://youtu.be/xGK_5kPjuw0
Meşhur İngiliz pop rock şarkıcı, Dido'nun "The Land is Mine" isimli şarkısı, Aeneas'a sesleniyor gibi.
https://youtu.be/52tNjdnc2bg
Yorumlar
Yorum Gönder